Na wielu narzędziach, którymi na co dzień operujemy, jest wiele oznaczeń. Niektóre z nich są specyficzne dla danego narzędzia, dla danej firmy. Są także symbole wspólne dla całej grupy narzędzi lub nawet dla wszystkich narzędzi. Mowa tutaj na przykład o środkach bezpieczeństwa. W tym artykule chciałbym Państwu przybliżyć najważniejsze oznaczenia na narzędziach zwanych ściernicami do cięcia. Jednak, zanim przejdziemy do oznaczeń, chciałbym wyjaśnić dwie kwestie.
Narzędzie, napęd, zasilanie w pracy.
W przedsiębiorstwach zajmujących się produkcją różnego rodzaju dóbr, rozróżniamy pojęcie narzędzia od napędu. Narzędziem jest na przykład młotek, który jest napędzany siłą ludzkich mięśni, kiedy jest napędzany ludzkimi mięśniami, wykonując jakąś pracę. Podobnie jest w przypadku pilnika, który również musi być w jakiś sposób napędzany, czyli narzędzie to wszystko, czym pracujemy, takie jak wiertło, tarcza do cięcia, szczotka. Te narzędzia muszą być napędzane różnymi rodzajami napędów. Kiedyś to były ludzkie mięśnie.
Napęd to wszelkiego rodzaju urządzenia, które wprawiają w ruch nasze narzędzia, czyli wiertarki, szlifierki, krajzegi, bardzo wiele można ich wymienić, włącznie z ludzkimi mięśniami.
Aby napęd działał, potrzebuje energii, a tę energię nie zawsze dostarczamy w postaci prądu elektrycznego. Istnieje wiele narzędzi pneumatycznych, które są wprawiane w ruch sprężonym powietrzem. W przedsiębiorstwach jest to popularniejsze rozwiązanie ze względu na lekkość napędu, małe rozmiary i wytrzymałość. Natomiast w zastosowaniach domowych i w małych warsztatach częściej spotykamy napędy elektryczne, ponieważ wystarczy je podłączyć do prądu w gniazdku. W przypadku napędów pneumatycznych, potrzebny jest dostęp do sprężonego powietrza, co wymaga infrastruktury, która w wielu przypadkach jest kosztowna. W tym artykule skupimy się na oznaczeniach na wybranych narzędziach, czyli tarczach do ciecia.
Oznaczenia na tarczach do cięcia:
Tarcze do cięcia są jednymi z popularniejszych narzędzi, napędzanych za pomocą szlifierek pneumatycznych lub elektrycznych. Warto wiedzieć, co jest na nich napisane, aby dobrać odpowiednie narzędzie i być zadowolonym z jego pracy. Równie unikając przykrych incydentów w postaci uszkodzenia ciała. Przyjrzyjmy się najpierw oznaczeniom, które nie zawsze występują na samym narzędziu, ale często są stosowane w katalogach i różnych cennikach.
Specyfikacja ściernic do cięcia.
Szereg cyfr i liter widoczny w katalogu na samej tarczy w cenniku ma znaczenie, tutaj jest przykład: A 46 N-BFXA, Każdy znak szczegółowo określa, z jaką tarczą do cięcia mamy do czynienia. Ta specyfikacja jest przyjęta przez większość firm i zawiera wiele informacji o samym narzędziu.
Pierwsza litera zwykle oznacza materiał ścierny. W przypadku tarczy do cięcia, materiał ścierny ściera powierzchnie, na której pracuje, dlatego tarcza tnie. Wydajność ściernicy zależy od jakości ziarna, a o tym, jak pracuje ściernica, opowiem w dalszej części artykułu.
Mamy kilka rodzajów ziaren. Literka „A” oznacza korund zwykły, najpopularniejszy rodzaj ziarna ściernego. „C” oznacza węglik krzemu, „ZA” to korund cyrkonowy, a „CA” to ziarno ceramiczne, najbardziej wydajne. Następnie mamy dwie cyferki, najczęściej 46 lub 60. Opisują one wielkość ziarna w siatce, czyli ile oczek jest na cal. Może być 14/30 lub nawet 800/200. Im wyższa liczba, tym drobniejsze ziarno. Przykładowo, ściernica 125 x 1 często spotykana ma ziarno 46 lub 60, czyli ziarno średnie.
Kolejna litera oznacza twardość, może być ściernica miękka lub twarda. Istnieje także różnorodność spoiw wiążących, oznaczonych literką. „F” to spoiwo ceramiczne, „B” to spoiwo żywiczne, „E” to spoiwo elastyczne, a „G” to spoiwo galwaniczne.
Kształt tarczy
Na tarczach do cięcia pojawiają się również cyfry, takie jak 41 lub 41H. Najczęściej spotykamy cyfrę 41, co oznacza, że mamy do czynienia z tarczą do cięcia prostą, bez żadnych wypukłości. Mamy także cyfrę 42, która oznacza tarczę do cięcia wypukłą, taka jest na zdjęciu. Cyfra 41N oznacza prostą tarczę do cięcia, ale niezbrojoną, bez zabezpieczającego zbrojenia. Występują również tarcze z cyfrą 27, które mogą być używane do szlifowania, przy czym cyfra 27 oznacza tarcze do szlifowania zgrubnego.
Oznaczenia jakościowe tarcz
Szanujący się producenci zazwyczaj posiadają kilka linii tarcz do cięcia, zwłaszcza markowi producenci. Na rynku istnieje wiele tarcz, gdzie oznaczenia, o których za chwilę wspomnę, są naniesione na narzędziu, ale mają niewiele wspólnego z jakością.
Wcześniej zauważyli Państwo, że tarcze do cięcia składają się z dwóch głównych elementów, czyli ziarna i spoiwa. Różne kombinacje tych elementów tworzą różną jakość tarczy. Opowiem Państwu o tym dokładniej w opisie pracy tarczy.
Najczęściej producenci mają trzy linie tarcz do cięcia. Pierwsza to tarcza podstawowa, czyli najtańsze rozwiązanie, często z ziarnem korundowym i zwykłym spoiwem. To najtańsze tarcze, ale także najbardziej popularne wśród amatorów, oznaczone jedną gwiazdką. Druga to tarcze do cięcia standardowe, zazwyczaj oznaczone dwiema gwiazdkami. Są to tarcze wydajniejsze, ale stosunkowo rzadko używane w Polskich warunkach, głównie ze względu na ich cenę. Trzecia linia to tarcze z trzema gwiazdkami, czyli tarcze premium, najwyższej jakości. Ich cena często przekracza 10 zł, ale wydaje się opłacalna, ponieważ zapewniają bardzo dobre cięcie, są szybkie, a samo narzędzie zużywa się powoli.
Oznaczenia bezpieczeństwa
Praktycznie na każdym narzędziu możemy znaleźć piktogramy związane z zastosowaniem i bezpieczeństwem. Skupię się tutaj przede wszystkim na piktogramach związanych z bezpieczeństwem. Proszę nie lekceważyć tych piktogramów. Jeżeli na tarczy lub narzędziu jest oznaczone, że należy nosić słuchawki, to proszę założyć je. Jeśli jest oznaczone, że szlifierka ma mieć osłonę, to taka osłona musi być. W wielu przypadkach, zwłaszcza przy cięciu, szlifowaniu, istnieje piktogram oznaczający konieczność noszenia okularów. Okulary są szczególnie ważne, ponieważ tarcze i inne materiały mogą się kruszyć, a ich opiłki mogą uszkodzić oczy. Proszę więc zwracać uwagę na piktogramy związane z bezpieczeństwem i dostosowywać się do nich. Ważny jest tez piktogram wskazujący na konieczność założenia maski. Podczas pracy powstaje dużo szkodliwego pyłu. Przestrzegaj BHP przy cięciu tarczami.
Poza piktogramami, występują również inne oznaczenia i ostrzeżenia dotyczące bezpieczeństwa, na przykład EN 12413 – europejska norma bezpieczeństwa.
Data ważności tarczy do cięcia
Być może Państwa to zaskoczy, ale większość narzędzi, posiada datę ważności. Tarcze do cięcia również posiadają datę ważności, wydrukowaną na metalowym pierścieniu wewnątrz tarczy.
Dlaczego tarcze do cięcia mają datę ważności? W dużym stopniu związane jest to z wilgocią i względami bezpieczeństwa. Tarcze do cięcia oraz ich spoiwo, zwłaszcza spoiwo, chłoną wilgoć z otoczenia. To sprawia, że tarcza do cięcia traci swoje właściwości z biegiem czasu. Wilgoć dla materiałów ściernych jest jednym z najgorszych czynników. Dlatego, jeżeli zakupią Państwo tarczę do cięcia z ekstremalnie bliskim końcem przydatności, to z pewnością ta tarcza słabiej się sprawdzi niż z tarcza świeża. Zwykle tarcze po terminie zużywają się szybciej. Dlatego zwracajmy uwagę na termin przydatności tarczy.
Oznaczenia związane z zastosowaniem tarczy.
Poza wymienionymi oznaczeniami, występują opisy związane z zastosowaniem danej tarczy. Proszę zwrócić uwagę, że mamy tarcze do cięcia różnych przedmiotów. Używam tu słowa „przedmioty” w uproszczeniu. Mamy tarcze do cięcia stali zwykłej, zwanej inaczej konstrukcyjną, których nie wolno używać do cięcia stali nierdzewnej. Do cięcia stali nierdzewnej mamy osobne tarcze. Poza tymi dwoma najpopularniejszymi rodzajami tarcz, występują tarcze, które można stosować zarówno na stali nierdzewnej, jak i na stali czarnej, czyli tarcze 2 w 1. Szeroką grupą są tarcze do cięcia aluminium, a także do żeliwa, wysokowęglowych stali oraz specjalne tarcze do cięcia szyn. Różne materiały wymagają różnych tarcz – nie ma tarczy uniwersalnej, podkreślam to.
Zasady pracy tarcz do cięcia
Jak już wcześniej wspomniałem, przede wszystkim musimy stosować się do zaleceń BHP. Koniecznie należy założyć okulary, rękawice, zatyczki do uszu, maskę i zaopatrzyć się ochronę głowy.
Tarcze do cięcia, nawet te popularne, pracują zwykle na szlifierkach, których obroty wynoszą około 11 000, co stanowi bardzo dużą prędkość. W przypadku, gdyby fragment tarczy odłamał się i uderzył nas w oko, mogłoby to spowodować nieodwracalne szkody.
Tarcze do cięcia, w zależności od wielkości, nakładamy na różnego rodzaju narzędzia. Najmniejsze tarcze o średnicy 75 mm najczęściej pracują z szlifierkami prostymi, które osiągają bardzo wysokie obroty rzędu 18 000-20 000. Służą one do bardzo precyzyjnych cięć. Najpopularniejszymi wśród nich są tarcze o średnicy od 115 do 180 mm, które pracujemy na zwykłych szlifierkach kątowych. W Polsce najczęściej używaną tarczą do cięcia o średnicy 125 mm. Do cięższych zastosowań stosuje się tarcze 230 mm, a powyżej tej wielkości są już tarcze przeznaczone do szlifierek napędów stacjonarnych.
Pracując z tarczą do cięcia, nie należy odchylać szlifierki w lewo ani w prawo, gdyż grozi to złamaniem tarczy. Jednocześnie nie należy również stosować dużej siły nacisku – tarcza powinna ciąć z lekkim naciskiem lub pod wpływem ciężaru samego napędu. Oczywiście, należy zwrócić uwagę na to, jakie detale tniemy. W przypadku precyzyjnych cięć, np. przy małych średnicach, wystarczy przyłożyć narzędzie do cięcia i przeprowadzić je. Natomiast przy większych profilach, konieczny może być ruch do przodu i do tyłu wzdłuż cięcia.
W jaki sposób działa tarcza?
Wcześniej w tym artykule używałem pojęcia „ściernica do cięcia”, fachowo nazywana tarczą do cięcia. Jak już wspomniałem, ściernice tną ścierając materiał. Skuteczność wcierania materiału zależy od ziarna. Podczas cięcia ostre ziarno ściera materiał, który jest wyrzucany, często w postaci efektownego pióropusza iskier. Oczywiście, niskiej jakości ziarna ścierne bardzo szybko się tępią. Dlatego istnieje potrzeba, aby to ziarno ścierne się wykruszyło, odsłaniając kolejne pokłady ostrego ziarna. W tym miejscu wchodzi w grę spoiwo, które pod wpływem temperatury i ciśnienia traci swoje właściwości, a stępione ziarno odpada, ujawniając nowe ostre ziarno.
Mam nadzieję, że ten prosty opis pozwolił Państwu zrozumieć, w jaki sposób pracuje tarcza do cięcia, ale nie tylko. Pracuje ona podobnie jak wiele innych materiałów ściernych.
Posiadając powyższą wiedzę, możemy już zdecydować, jaką tarczę chcemy zakupić w sklepie. Jeżeli mamy bardzo niewiele cięcia, możemy kupić zwykłą tarczę basic, najtańszą, i wykonać kilka dosłownie cięć. Taka tarcza bardzo szybko się oczywiście zużyje, ponieważ będzie posiadała bardzo niskiej jakości ziarno, szybko się tępi, ale do prac amatorskich będzie ona bardzo dobra.
W przypadku prac warsztatowych polecam używanie tarcz standard, czyli średniej klasy, choć dla wielu producentów są to tarcze droższe, to nie zawsze oznacza, że są one lepsze pod względem ilości cięć. Nie będę ukrywał, że te tarcze są również bezpieczniejsze. Proszę zwrócić uwagę na kwestię ekologii, ponieważ tarcze do cięcia o niskiej jakości wytwarzają dużo odpadów, które mogą być wdychane. Szczególnie narażony na ten pył jest operator szlifierki, dlatego na wielu tarczach zaleca się noszenie maseczki przeciwpyłowej. Tarcze o lepszych parametrach wytwarzają mniej pyłu i, pracując dłużej, mogą wykonać więcej cięć, pozostawiając mniej odpadów w postaci nie do końca zużytej tarczy.
To jaką tarczę wybrać?
Podczas wyboru tarczy, proszę również zwrócić uwagę na to, co będziecie Państwo cięli. Jest to często pomijany aspekt podczas wyboru tarczy do cięcia. W przypadku cięcia stali nierdzewnej i stali konstrukcyjnej, tarcze przeznaczone do cięcia wyłącznie stali konstrukcyjnej nie nadają się do cięcia stali nierdzewnej. Wynika to z faktu, że tarcze do cięcia stali konstrukcyjnej zawierają związki, które niekorzystnie wpływają na stal nierdzewną. W miejscu cięcia może pojawić się rdza, ponieważ żelazo zacznie się utleniać, pozbawione dodatkowej ochrony w postaci innych pierwiastków. Tarcze do cięcia stali nierdzewnej są często droższe i ten fakt sprawia, że często szukamy niewłaściwie tańszego rozwiązania. O tych pierwiastkach szerzej napiszę w artykule dotyczącym obróbki stali nierdzewnej.
Jeżeli nie jesteśmy pewni, jaką mamy stal, najlepiej jest kupić tarcze do cięcia dwuwarstwowe lub też zakupić tarczę do cięcia przeznaczoną do stali nierdzewnej. Jest ona droższa, ale unikniemy późniejszych problemów. Na koniec tego artykułu ważne zastrzeżenie: jeżeli używamy tarczy do cięcia, na przykład, stali konstrukcyjnej, nie wolno nią ciąć stali nierdzewnej. Rozpoczynając cięcie danego gatunku materiału, nie używajmy tej tarczy do innego gatunku. Oczywiście, mogą pojawić się opinie, że tnąc stal nierdzewną, można później tą tarczą ciąć stal konstrukcyjną, jednak ja osobiście zalecam trzymanie się zasady: rozpocząłem cięcie danego gatunku materiału daną tarczą, na inny gatunek już nie będę tej tarczy używał.
